SALEP HAKKINDA BİLMENİZ GEREKENLER

DEĞERLİ SALEPSEVERLER http://www.salepbitkievi.com/video-galeri/

Bu yazıda bazı bölümlerin, bilimsel çalışmalar olmadığı, büyük bölümünün, bir yetiştirici olarak, deneme yanılma yöntemleri ve gözlemlerime dayandığını, tecrübelerimi paylaştığımı belirtmek isterim.

Yabani orkide olarak bilinen ve doğada vahşi, bilinçsiz ve kaçak söküm dolayısıyla neredeyse nesli tükenmekte olan ve bir kısmı endemik olan salep bitkisinin kültüre alma çabaları insanımız tarafından yoğun ilgi ile karşılanmış ve rağbet görmüştür.

Kış bitkisi olan salep, çiçek açıp tohumlarını doğaya bıraktıktan sonra, yaz döneminde gövde ve yaprakları kuruyup dökülür. Yeni yumru/yumrularını oluşturan ana yumru yaz döneminde kuruyup yok olurken, yeni oluşmuş yavru-yan yumrular yaz mevsimini toprak altında uykuda geçirdikten sonra, genelde sonbahar aylarına yakın ağustos sonu eylül ayı gibi havalar serinleyip yağışlar başlayınca harekete geçerler. Önce toprak altında filizlenen yumrular toprak yüzeyine ulaşırlar. Türüne göre üç-beş yaprak halinde yaklaşık şubat-mart aylarına kadar donuk halde beklerler.

Genelde aralık ayı gibi yan-yavru yumrular oluşmaya başlar.  Mart ayı itibariyle önce gövde ve yapraklar büyümeye ve daha sonrada çiçeklenme aşamasına geçerler.

Mevsimsel yağış durumuna göre Nisan-Mayıs aylarında (çiçekler kurumaya başlarken) hasat yapılır. ( Çiçek oluşumu  % 50 yi geçtiğinde de hasat yapılabilir)

Hasat yapılırken zedelemeden topraktan çıkarılan salepler yeni çıkan yavru-yan yumrular fidenin kökünden hassas bir şekilde koparılır. Ana yumrular fideden koparılmadan (gerekirse çiçekleri koparılır) olduğu gibi daha önceden hazırladığımız toprağa aktarılır.

Yavru yumruları alınıp tekrar toprağa dikilip can suyu verilen fidelerin, cinsine göre yeni yumru oluşturabilmeleri için yaklaşık 30-45 günlük zamanları vardır. Yan yumruları alınan salepler strese girip, yaşamını idame ettirebilmek için, dikimden sonra yaklaşık 15-30 gün içerisinde yeni yumru-yumrular oluşturmaya çalışırlar.( Bu dönemde havaların yağış durumuna göre toprağı nemlendirmek için 1-2 kez sulama yapılabilir) Yeni yumru oluşturan ana yumrular yaz döneminde buruşup yok olurken, yeni oluşan yumrular gelecek senenin ana yumrusu vazifesini üstlenir ve yaz dönemini toprak altında uykuda geçirir.

Sonbahar aylarında, önce toprak altında flizlenip daha sonra toprak üstüne çıkarak döngüyü devam ettirirler.

İlk diktiğiniz yumru ve fideler normal şartlarda, ömür boyu bu döngüyü devam ettireceklerdir.

Her senenin yumrusu bir önceki senenin yumrusundan büyük olur.

İlk maliyeti ( yumru ve fide) fazla olmasına rağmen, getirisi yüksek olduğundan ve diğer ürünler kadar işçilik istemediği (çapalama, sulama, ilaçlama) ve zaman açısından çok bağlayıcılığı olmadığı için insanımız tarafından büyük oranda rağbet görmektedir.

Genelde dondurma yapımında, sıcak salep, ilaç yapımı, kozmetik ve beslenme alanlarında kullanılan salep yumrularının çok büyük bölümü doğadan kaçak yolla sökülerek elde edilmektedir.

TOPRAK İSTEĞİ

Tuzlu ve asitik olmayan hemen her toprakta yetişebilen salep bitkisi, randımanlı ve kaliteli yumru gelişimi için, yumuşak, geçirgen, su tutmayan, organik yönden zengin ve kendine yetecek kadar nemli toprak (kumlu, tınlı, orman toprağı) istemektedir.

Salep, her ne kadar yabani ot gölgesinde yetişebilsede, aşırı (yüksek ve kalın gövdeli) yabani otlardan arındırılması gerekir.

TOPRAK İYİLEŞTİRME ÇALIŞMALARI

1- Yanmış hayvan gübresi (inek, koyun, keçi ) sönmüş toz kireçle harmanlanıp, naylon örtü  altında en az 1 ay bekletilerek (yabani ot tohumları ,zararlı böcek ve larvalarının büyük çoğunluğunu yok etmek için) toprağa karıştırılır veya toprak üstüne serpiştirilirse hem toprağın organik ihtiyacı karşılanmış hemde gübre içinde bulunan mikroorganizmalar vasıtasıyla toprak sıkılığı ve sertliği belli oranda önlenmiş olur.

2- İçerisinde Humik ve fulvik asit, organik maddeler, pH düzenleyici ve suda çözünür potasyum oksit gibi toprak düzenleyiciler barındıran leonardit (toz veya sıvı ) ürünü kullanılabilir.

3- Ağaç dalı, yaprak, fındık kabuğu, saman, ot gibi her türlü bitki atığı ve kalıntısı toprakta veya naylon örtü altında bekletirsek kendi güzel toprağımızı elde etmiş oluruz.

SULAMA

1- Toprak nemli ise sulama ihtiyacı yoktur.

2- Geçirgen olmayan ve su tutan ( uzun süre göllenme yapan) topraklar, bitkinin gelişmesi ve hayatta kalabilmesi için gerekli olan mukorazal mantarların ölümüne sebep olacağından çoğu salep türleri için uygun olmayabilir.

3- Bitkinin gelişme ve büyüme aşamasında olduğu Mart-Mayıs dönemde, aşırı kurak geçen havalarda 1 hafta 10 günlük ara ile toprağı nemli tutabilmek için sulamak gerekebilir.

DİKİM

1- Fide ve yumrular (özellikle yetiştiriciliğe yeni başlayanlar)  yanyana 10 cm. ve sıra araları 10 cm (10*10 )olacak şekilde dikilebilir.

2- Salep, ılıman iklimli bölgelerde 5-10 cm , aşırı sıcak ve soğuk bölgelerde en az 8-10 cm. derinliğe dikilebilir. Dikim derinliği iyi ayarlanan salep bitkisinin başka bir ihtiyacı yoktur.

ZARARLILAR

1- Danaburnu ,Manas ve Tel kurdu gibi toprak altı canlıları, resim 3(a-b-c)

2- Kimyasal ilaç ve gübreler,

3- Aşırı suya maruz kalma (su göllenmesi)

Ülkemizin hemen her bölgesinde ve hemen her rakımda yetişebilen salep bitkisini üretmek isteyenler öncelikle toprak hazırlığını yapmak durumundadırlar. Belli miktarda ve 3-5 türden fide veya yumru tedarik ederek deneme yapmalı ve kendi toprağına ve iklimine uygun salep türünü belirlemelidir.

SAKLAMA KOŞULLARI

FİDE

a) Sonbahar aylarında söküm yapılan salep fideleri, kasaların içerisinde hava alacak şekilde koyulmaları şartıyla nemli ve serin ortamda 15-30 gün bekletilebilir. Ancak ne kadar erken dikim yapılırsa o kadar avantajlıdır.

b) Hasat zamanı topraktan alınan fide ise en kısa zamanda toprakla buluşturulmalıdır.

DEĞERLİ SALEPSEVERLER http://www.salepbitkievi.com/video-galeri/

Bu yazıda bazı bölümlerin, bilimsel çalışmalar olmadığı, büyük bölümünün, bir yetiştirici olarak, deneme yanılma yöntemleri ve gözlemlerime dayandığını, tecrübelerimi paylaştığımı belirtmek isterim.

Yabani orkide olarak bilinen ve doğada vahşi, bilinçsiz ve kaçak söküm dolayısıyla neredeyse nesli tükenmekte olan ve bir kısmı endemik olan salep bitkisinin kültüre alma çabaları insanımız tarafından yoğun ilgi ile karşılanmış ve rağbet görmüştür.

Kış bitkisi olan salep, çiçek açıp tohumlarını doğaya bıraktıktan sonra, yaz döneminde gövde ve yaprakları kuruyup dökülür. Yeni yumru/yumrularını oluşturan ana yumru yaz döneminde kuruyup yok olurken, yeni oluşmuş yavru-yan yumrular yaz mevsimini toprak altında uykuda geçirdikten sonra, genelde sonbahar aylarına yakın ağustos sonu eylül ayı gibi havalar serinleyip yağışlar başlayınca harekete geçerler. Önce toprak altında filizlenen yumrular toprak yüzeyine ulaşırlar. Türüne göre üç-beş yaprak halinde yaklaşık şubat-mart aylarına kadar donuk halde beklerler.

Genelde aralık ayı gibi yan-yavru yumrular oluşmaya başlar.  Mart ayı itibariyle önce gövde ve yapraklar büyümeye ve daha sonrada çiçeklenme aşamasına geçerler.

Mevsimsel yağış durumuna göre Nisan-Mayıs aylarında (çiçekler kurumaya başlarken) hasat yapılır. ( Çiçek oluşumu  % 50 yi geçtiğinde de hasat yapılabilir)

Hasat yapılırken zedelemeden topraktan çıkarılan salepler yeni çıkan yavru-yan yumrular fidenin kökünden hassas bir şekilde koparılır. Ana yumrular fideden koparılmadan (gerekirse çiçekleri koparılır) olduğu gibi daha önceden hazırladığımız toprağa aktarılır.

Yavru yumruları alınıp tekrar toprağa dikilip can suyu verilen fidelerin, cinsine göre yeni yumru oluşturabilmeleri için yaklaşık 30-45 günlük zamanları vardır. Yan yumruları alınan salepler strese girip, yaşamını idame ettirebilmek için, dikimden sonra yaklaşık 15-30 gün içerisinde yeni yumru-yumrular oluşturmaya çalışırlar.( Bu dönemde havaların yağış durumuna göre toprağı nemlendirmek için 1-2 kez sulama yapılabilir) Yeni yumru oluşturan ana yumrular yaz döneminde buruşup yok olurken, yeni oluşan yumrular gelecek senenin ana yumrusu vazifesini üstlenir ve yaz dönemini toprak altında uykuda geçirir.

Sonbahar aylarında, önce toprak altında flizlenip daha sonra toprak üstüne çıkarak döngüyü devam ettirirler.

İlk diktiğiniz yumru ve fideler normal şartlarda, ömür boyu bu döngüyü devam ettireceklerdir.

Her senenin yumrusu bir önceki senenin yumrusundan büyük olur.

İlk maliyeti ( yumru ve fide) fazla olmasına rağmen, getirisi yüksek olduğundan ve diğer ürünler kadar işçilik istemediği (çapalama, sulama, ilaçlama) ve zaman açısından çok bağlayıcılığı olmadığı için insanımız tarafından büyük oranda rağbet görmektedir.

Genelde dondurma yapımında, sıcak salep, ilaç yapımı, kozmetik ve beslenme alanlarında kullanılan salep yumrularının çok büyük bölümü doğadan kaçak yolla sökülerek elde edilmektedir.

TOPRAK İSTEĞİ

Tuzlu ve asitik olmayan hemen her toprakta yetişebilen salep bitkisi, randımanlı ve kaliteli yumru gelişimi için, yumuşak, geçirgen, su tutmayan, organik yönden zengin ve kendine yetecek kadar nemli toprak (kumlu, tınlı, orman toprağı) istemektedir.

Salep, her ne kadar yabani ot gölgesinde yetişebilsede, aşırı (yüksek ve kalın gövdeli) yabani otlardan arındırılması gerekir.

TOPRAK İYİLEŞTİRME ÇALIŞMALARI

1- Yanmış hayvan gübresi (inek, koyun, keçi ) sönmüş toz kireçle harmanlanıp, naylon örtü  altında en az 1 ay bekletilerek (yabani ot tohumları ,zararlı böcek ve larvalarının büyük çoğunluğunu yok etmek için) toprağa karıştırılır veya toprak üstüne serpiştirilirse hem toprağın organik ihtiyacı karşılanmış hemde gübre içinde bulunan mikroorganizmalar vasıtasıyla toprak sıkılığı ve sertliği belli oranda önlenmiş olur.

2- İçerisinde Humik ve fulvik asit, organik maddeler, pH düzenleyici ve suda çözünür potasyum oksit gibi toprak düzenleyiciler barındıran leonardit (toz veya sıvı ) ürünü kullanılabilir.

3- Ağaç dalı, yaprak, fındık kabuğu, saman, ot gibi her türlü bitki atığı ve kalıntısı toprakta veya naylon örtü altında bekletirsek kendi güzel toprağımızı elde etmiş oluruz.

SULAMA

1- Toprak nemli ise sulama ihtiyacı yoktur.

2- Geçirgen olmayan ve su tutan ( uzun süre göllenme yapan) topraklar, bitkinin gelişmesi ve hayatta kalabilmesi için gerekli olan mukorazal mantarların ölümüne sebep olacağından çoğu salep türleri için uygun olmayabilir.

3- Bitkinin gelişme ve büyüme aşamasında olduğu Mart-Mayıs dönemde, aşırı kurak geçen havalarda 1 hafta 10 günlük ara ile toprağı nemli tutabilmek için sulamak gerekebilir.

DİKİM

1- Fide ve yumrular (özellikle yetiştiriciliğe yeni başlayanlar)  yanyana 10 cm. ve sıra araları 10 cm (10*10 )olacak şekilde dikilebilir.

2- Salep, ılıman iklimli bölgelerde 5-10 cm , aşırı sıcak ve soğuk bölgelerde en az 8-10 cm. derinliğe dikilebilir. Dikim derinliği iyi ayarlanan salep bitkisinin başka bir ihtiyacı yoktur.

ZARARLILAR

1- Danaburnu ,Manas ve Tel kurdu gibi toprak altı canlıları, resim 3(a-b-c)

2- Kimyasal ilaç ve gübreler,

3- Aşırı suya maruz kalma (su göllenmesi)

Ülkemizin hemen her bölgesinde ve hemen her rakımda yetişebilen salep bitkisini üretmek isteyenler öncelikle toprak hazırlığını yapmak durumundadırlar. Belli miktarda ve 3-5 türden fide veya yumru tedarik ederek deneme yapmalı ve kendi toprağına ve iklimine uygun salep türünü belirlemelidir.

SAKLAMA KOŞULLARI

FİDE

a) Sonbahar aylarında söküm yapılan salep fideleri, kasaların içerisinde hava alacak şekilde koyulmaları şartıyla nemli ve serin ortamda 15-30 gün bekletilebilir. Ancak ne kadar erken dikim yapılırsa o kadar avantajlıdır.

b) Hasat zamanı topraktan alınan fide ise en kısa zamanda toprakla buluşturulmalıdır.

YUMRU

a) Hasat yapılan yumrular, Kasalarda adi depo koşullarında güneş ve ısı almayan, serin bir yerde sonbahar aylarına kadar bekletilebilir.

b ) Yumrular karton koli, kova veya kasalarda toprak, talaş, yaprak gibi meteryallerde (kuru olmalı ) sonbahar aylarına kadar bekletilebilir.

Ağustos-Eylül aylarında havalar serinlemeye başladığında, yumrular filizlendiğinde veya filizlenmeden toprağa dikilebilir.

ÜRETİM İZNİ

Yasal üreticilerden, faturalı olarak tedarik edilen salep bitkisi öncelikle İl Tarım Müdürlüklerinde kayıt altına alınır. Ayriyetten il-ilçe Tarım Müdürlüklerinde ÇKS kaydı yapmakta size avantaj sağlar.

Üretim izni alınan ürünü, satabilmek için 1 yol vardır.

1 – Satış yetkisi olan ve sertifikalı üretim yapan kişilerle sözleşme yaparak, ürününüzü bu kişilere satabilirsiniz.

YUMRU

a) Hasat yapılan yumrular, Kasalarda adi depo koşullarında güneş ve ısı almayan, serin bir yerde sonbahar aylarına kadar bekletilebilir.

b ) Yumrular karton koli, kova veya kasalarda toprak, talaş, yaprak gibi meteryallerde (kuru olmalı ) sonbahar aylarına kadar bekletilebilir.

Ağustos-Eylül aylarında havalar serinlemeye başladığında, yumrular filizlendiğinde veya filizlenmeden toprağa dikilebilir.

ÜRETİM İZNİ

Yasal üreticilerden, faturalı olarak tedarik edilen salep bitkisi öncelikle İl Tarım Müdürlüklerinde kayıt altına alınır. Ayriyetten il-ilçe Tarım Müdürlüklerinde ÇKS kaydı yapmakta size avantaj sağlar.

Üretim izni alınan ürünü, satabilmek için 1 yol vardır.

1 – Satış yetkisi olan ve sertifikalı üretim yapan kişilerle sözleşme yaparak, ürününüzü bu kişilere satabilirsiniz.